ଭାରତର ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ବାର୍ଷିକ ରଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ, ଯେଉଁଠାରେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଯାଉଥିବା ବିଶାଳ ରଥଗୁଡ଼ିକ ରାସ୍ତାରେ ଟାଣି ହୋଇଥାନ୍ତି। ମନ୍ଦିର ଏହାର ପତାକାକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଏକ ରହସ୍ୟ ରଖିଛି, ଯାହା "ନୀଲା ଚକ୍ର" ବା ନୀଳ ଡିସ୍କ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା | କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ ନୀଳ, ନାଲି ଏବଂ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରି ନୀଲା ଚକ୍ର ଦିନସାରା ଏହାର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥାଏ।
ତଥାପି, ଏହି ଘଟଣା ମନ୍ଦିରର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ତ୍କୁ ଏକ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଦିଗ ଯୋଗ କରି ଅସ୍ପଷ୍ଟ ରହିଥାଏ | ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ସ୍ଥିତି ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅନନ୍ୟ ଧାତବ ଗୁଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହସ୍ୟକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି | ତଥାପି, ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପତାକା ଉଭୟ ଭକ୍ତ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିବାରେ ଲାଗିଛି।
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଆଉ ଏକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଦିଗ ହେଉଛି ରହସ୍ୟମୟ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର, ଗୋଟିଏ ପଥରରୁ ଖୋଦିତ ଏକ ବିଶାଳ ଚକ ଯାହା ମନ୍ଦିର କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ରଖାଯାଇଛି | ଜଟିଳ ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପିତ ଚକ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ୱରୀୟ ଅସ୍ତ୍ର ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ରର ଏକ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ ବୋଲି କୁହାଯାଏ | ରହସ୍ୟରେ କ’ଣ ଯୋଗ କରେ ଯେ ଚକଟି ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ଅଛି ଯେ ଏହା କେବଳ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ପଥରୁ ଦେଖାଯାଏ, ଏକ ଅପ୍ଟିକାଲ୍ ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଯାହା ତୁମେ ଗତି କଲାବେଳେ ଅନୁସରଣ କରେ | ଏହି ଅପ୍ଟିକାଲ୍ ଭ୍ରାନ୍ତି ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ପରିଦର୍ଶକ ଏବଂ ବିଦ୍ୱାନମାନଙ୍କୁ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ପକାଇ ମନ୍ଦିରର ରହସ୍ୟର ଅବଦାନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା |
ଅଧିକନ୍ତୁ, ଏହି ମନ୍ଦିରର ଏକ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଅଭ୍ୟାସ ରହିଛି ଯାହାକି "ନିଲାଦ୍ରି ବିଜୟ" ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା, ଯେଉଁଥିରେ ଦେବତାମାନେ ଏକ ପୋଖରୀ ମରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ମନ୍ଦିରକୁ ସାଙ୍କେତିକ ଡଙ୍ଗା ଯାତ୍ରା ସମୟରେ ନିଆଯାଏ | କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ରୀତିନୀତି ଏକ ତିହାସିକ ଘଟଣାକୁ ସ୍ମରଣ କରିଥାଏ ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଜଣେ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେଡ଼ ସମୟରେ ଜାହାଜ ବନ୍ଦ କରି ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ସାଙ୍କେତିକ ଯାତ୍ରା ଏବଂ ସଂପୃକ୍ତ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ମନ୍ଦିରର ରହସ୍ୟର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ହୋଇପାରିଛି |
ଶତାବ୍ଦୀ ପୂଜାପାଠ ଏବଂ ବିଦ୍ୱାନ ଧ୍ୟାନ ସତ୍ତ୍ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ରହସ୍ୟ ଆକର୍ଷଣୀୟ ତଥା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭକ୍ତିର ଉତ୍ସ ହୋଇ ରହିଆସିଛି, ଏହାର ପ୍ରାଚୀନ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଏବଂ ରୀତିନୀତିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାକୁ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ |
