ଦାନାପାଣି
ବାହାରେ ଅନ୍ଧାର ଘ; ମୁଣ୍ଡ ଭତରେ ନନ୍ଦର ସେହ ଶେଷ ଗୀତ- – ଶୂନ୍ୟ ମନ୍ଦରେ ବହାର,—ଭତରେ ଚୁପ୍ ହୋଇ ବସିଛନ୍ତ ଗୋୱିକ ଗୋଟି, ବନ୍ଧର ଏ ପାଗଲା। କୋଠି ଧାରଣା ଉପୁଜାଏ । ମନେପଡ଼ ଛ କଣ ମୁଦ୍ଦାର, ଦେହ ଶୌଢୋଉଛୁ, ବଲୀଦତ୍ତ ଯିବାକୁ ଗୃହେଁ । ସଣ୍ଡ୍ ଦା କହିବାକୁ ଆରମ୍ଭକଲଣି, ଦେଉଲର ଗମ୍ଭି ଶ ଭକ୍ତରେ କଏ
ଯେପଈ କଥା କହୁ, କଥାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସେ ନଜେ—
“ଶୁନ୍ଲେ ଢ ପରଚସ୍ତ ? କ'ଣ ଏଥରୁ ରୁଝ ଚ ରୁମେ କହ ? ଜଣେ ଲଙ୍କନସ୍ ଇନ୍, ଜଣେ କଣ୍ଟ୍ରାକ୍ଟରସ୍, ଜଣେ ଫେଡ଼େସଲ ଇନ୍ଭେଷ୍ଟି ଗେସନ୍ । ଆଉ ମୋ ପଶଚତା ବଉଁମାନ କ୍ରୋଧହୁଏ ଝିବେଧ୍ୟାନ୍ ଲମା । ହ୍ରାସ ଇନ୍ ଏ ନେଇମ୍ ?
ନଜେ ନଜେ ପର ା ବ ଢ ଠିକ୍ କର, ସହଚ ଏଠକପାଇଁ ମୁଦ୍ଧ ର୍ଷି କଳ୍ପକଳ୍ପାନ୍ତ ବଢାନ୍ତ କରୁଓ ଓର ନାଗାଲ ଓସ୍ ପାନା ।
ପଶ୍ଚତା ଈ କଣ୍ ? ଲେକେ ଆମକୁ ଯାହା ବୋଲି ଡାକନ୍ଧ, ସାହା ବୋଲ ତ୍ତ୍ୱବନ୍ତ, ସେଇତା ଗୋଟାଏ ଲେବ୍ଳ, ଛଡ଼ା ଢ ଆଉ କିଛ ନୁହେଁ ? ଲେମ୍ବୁ ଝା ବଦଲେଇ ଦିଅ, କନଷର ଉପାଦାନ ବଦଲବନାହଁ ଏବେ ଝିକିଏ । ଉପରର ଲେବ୍ଧ ଯେ ଭତରର ନନଷରୁ ଠିକ୍ ବର୍ଣ୍ଣନାକରେ ସେ ଏକଦମ୍ ଭୁଲ । ତଥାପି ତୁମେ ଦେଖିବ ଏଇ ଲେବ୍ଲ ଗୋଝେଇ ରୁଲୁଛନ୍ତ ଯେତେ ବଡ଼ ପିଲ, ସେଇପା ଯେତେ କଟାକଟି ମତ୍ସ୍ୟମଈ, ର୍’ର ଲେଖାଁ, ଗୋଝେଇଲେ ପ୍ରାଇଜ୍ ମିଲେ, ନାଁର ଲେବ୍ଲ ଗୋଝେଇଲେ ମିଳେ ଅଶାନ୍ତ ।”
“ବାବା ନିଜ ମନକୁ ଆଗେ ପଟ୍ଟର, ନଜର ଆବଶ୍ୟକତା କଣ, ନଜର , ଶଜର ଅତ୍ସବ, ଶଜର ଇଚ୍ଛା ସବୁ ଜନଷ ପାଇଁ ମା' ପେଟରୁ ଜନ୍ମ ହେଉ ହେଉ ତୁମ ଆଗରେ ଅଛୁ ଗୋଟାଏ ଲେ°, ଭାଈ ପାଇଁ ଲଢ଼ି ଲଢ଼ି ତୁମ ପ୍ରାଣ ଯିବ । ପେଟେଣ୍ଟ ମେଡ଼ସିନ୍ର ବଜ୍ଞାପନ ପଈ ପେଟେଣ୍ଟ ଅଇଡ଼ଆଜ୍ର ଦୌQତ୍ସ୍ଯ ଛୁଇଛୁ ଦୁଦ୍ଧଆରେ, ସେଇଥିପାଇଁ ସେଢେ ତେଷ୍ଟାକଲେ ବି ପ୍ରଥ ସଭ୍ୟ ହେଉନା କ ସଂସାରରୁ ଗୁଡ଼ ନାହଁ ମୁକ୍ତ, ଅଶାନ୍ତ ।
—‘ଯQ ବାବା, ଏତେଟା ନ ପାଈବ, ତେବେ ଧର ସରଲ ମାର୍ଗ,— ଅକ୍ଟୋସଜେସନ୍ । ମାନେ, ଲେକ୍ଳ ବଦଲାଅ । ଧନ ସଞ୍ଚ ନାର୍ଦ୍ର, ଗ୍ରବ ହେଇ ସେ ଯେଉଁ ପଝଢ ଦଣ୍ଡଛୁ, ସେଇତା ଗୋଟାସୁଦ୍ଧା ରୁମର, ଅଛି । ବ୍ୟାଙ୍କ୍ରେ ଯାହାର ଗଛ ଢ ଅନର୍ଜିତ ପୁଞ୍ଜି ଢା ଢଲେ ତୁମର ସୁନାଖଣି ରହିଛ, ସେ ଯେ ସେଥୁରୁ