ଦାନାପାଣି
ପୃଥକତା ଦଣେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର । ସେହ ଏକା ସଡ଼କ, ଏକା ଗଲ, ଏକା ଦୋକାନ ବଜାର, କିନ୍ତୁ ଭୂଇଁରେ ସ୍ଟଲ ଗୃଈ ଗଲେ ସେ ମାଡ଼ ମାଡ଼ ପଡ଼େ, ଘୋଡ଼ାଟ ଗାଡ଼ରୁ ସେ ଆଉ ପ୍ରକାରେ, ୨୪ରେ ଗାଡ଼ରୁ ଆଉ ପ୍ରକାରେ – ରେଲଗାଡ଼ ଭୂଗରୁ ସଂପୁế ଆତ୍ମ ପ୍ରକାରେ—ସତେ ଯେମିତ ଖାଈ ଚଲନ୍ତ ସରେଇଘର ।
ଆସନର ଉଚ୍ଚଢା ଓ ବାଦନର ଗନ୍ଧରେ ଖଣାହାଈର ଊଗୀଦାର 80, ଭାର ଆଖି ବଦଲେ,—ଭଚନା ବଦଲେ । ବଦନ୍ଧସାଏ ପାଈପାର୍ଶ୍ବ କ ଅବସ୍ଥାର ସଜ ସଜାସଳରେ ଟିକିଏ ଅଦଲବଦଲ ହେଲେ, *ରୁଲବ୍ଧ ଘୁଞ୍ଚିଲେ ନଲ ଝଣ କମିଲେ ବ ।
ଫୁଲ ପଢ଼ାକୁ ଗୃହଁ ଅଧଘଣ୍ଟାରେ ମନରେ ବଳୀଦତ୍ତ ଭରୁଥଲ । ଜଣା ଖାଇଲେ ବି ଭାର ମନତା ଏପଣ ଫୁଲନ୍ତା ନାହଁ । ଗୁପ୍ତାର ପ୍ରଥମ ଅଧଘଣ୍ଟାରେ ରେ ସେ ଫୁଲ ଥଲ, ନଜେ ଉଞ୍ଚ ହୋଇ । ସମସ୍ତଙ୍କି ଭଲକୁ ଗୃůଥଳ ଗୃହଁଥଲ । ଦ୍ବି ଖସ୍ ଆସିନ୍ଧୁ ଉଦାର ସମବେଢ ମବେଢ ଯୋଜ ନୂଆ ଧାରଣା ମନକୁ ଆସୁଛ, ନୂଆ ଅନୁଭୁତ୍ତର ସୁଆଦ, ନୂଆ କଳ୍ପନା । ସେ ଯେପଈକ ସର୍ଭେ ସତ୍ଵେ ସଭେ ଖୋଲ ଠେଲ ସଢକୁ ସତ ଗଜାଶାଲ ପଈ ବଢ଼ି ଉଠୁଛି । ପାଜନା, ବସ୍ତୃତ ବ ବିଶ୍ଳେଷଣ । ନୂଆ ଏଣିକ ସେ ବଳ ଦୁଃଖ ଭୂଲ 'ପରକୁ ସହାଲୁଭୂତ କଣ୍ଠପାରେ ।
ସାମ୍ନାରେ ଏହି ସାହେବ, ବଡ଼ ସେ, କିନ୍ତୁ ବଲେ ଦୁଃଖ ହୁଏ । କାହଁକ ସେ ମଦ, କୁଲୁର ଓ ଘୋଡ଼ାରେ ମନ ବଲାଏ ? ଚୁପ୍ ବସିଛ, ଗାଡ଼ି କିନ୍ତୁ କେଡ଼େ ଏକୁଟିଆ ଓ ନରୁଝିଆ ଦଣୁ, କାମ ନାମରେ ରୁଡ଼ଲେ ସେ କଲପଈ ଈଥାଏ । କାମରୁ ଉଠିଲେ ସେ ଜୀବନକୁ ମୁହାଁମୁହଁ ଗୃହଁପାରେ ନାହଁ ! ଘୋଲ ହୋଇପଡ଼େ । ହେଇ ଜ ସେଣ୍ଟନ ଘରେ,—ତେକୁଲରେ ଗଦାଏ କାଗଜ ପଟ୍ଟ ଯଶ ଥୁଆ ହୋଇଥଲ, ଦୁଆରମୁହଁରୁ ବ୍ୟକ ଉଞ୍ଚେଇ ସେହ କାଗଜଗଦାକୁ ସ୍ତଖ କଣ୍ଠ ସାହେବ ବନ୍ଧୁକର ଘୋଡ଼ା ଝିପ୍ଲଞ୍ଚଲ, ମେମ୍ସାହେବ ଛଡ଼େଇନେଲ, ନହେଲେ କି କାଣ୍ଡ ା ଘଟିଥାନ୍ତା ? ସେ ପାଖେ ଦେହେଗୁ ବୁଢ଼ା ଆସି ତ୍ ଲୋଉଥିଳ୍ପ, ଧଡ଼ପଡ଼ ହୋଇ ଉଠି ଆସିଲ । ଖାଈ କଣ ସେ ନଣାପାଗଲ ହୋଇଥଲ ସେ ଢାର ଗୋଷ୍ଠୀ ବନ ଉପରେ ବଢ଼ି ଉଠୁଥିବା ବର୭ ସେଦନ ଢିଙ୍କି ମାଈଥଲ ବନ୍ଧୁକ ମୁହଁରେ ? ଘଡ଼କ ନା
ଆଉ ମେମ୍ସାହେବ, ସେଇଠି କଣ ସାହେବର ମନର ବର ବ୍ୟବହାରରେ ଅରୁଝା ଅଡ଼ ଆ କାଲର ଖିଅ ମିଲବ ! ଭଗବାନ ଜାଣନ୍ତି । ବନ୍ଧୁ ଗହଣରେ ସେ ନାଚରେ ମାଘ ଖଖଟ୍ ନାରେ, ସାହେବର ହାତରେ ହୁଏ ଓଜନ ।
ଆଉ ମଦ । ସେଦନ ସେ କ ଅବସ୍ଥାରେ ଢଲେ ଭଲ ପଡ଼ିଥିଲ, ପୋଷାକ ଫାଲ ହୋଇ ଖୋଲ ଯାଇଥଲ, ବେହେଇ ପିଲାପଣ ଟେକନେଇ ଖଟରେ ଶୁଆଇ ଦେଇ ପଂଖା ଖୋଲଦେଲ ।