ଦାନାପାଣି
ଗଜ ପଣ୍ଡି ଢମାନେ,– ଫାଷ୍ଠ-ଫାକ୍ଳାସ ଫାଷ୍ପ — ମୂଳରୁ ଶେଷଯାକେ ଫାଷ୍ଟ୍ର । ସେମାନେ ଓଲଟି ପକ୍ଷଲେ । ଶର୍ମା ସେମାନଙ୍କ ପଟ୍ଟ େର କାରଣ ଆବୃତ୍ତି କଲେ, -~‘‘ସାଇକୋଲଈକାଲ ଟେଷ୍ଠ । ବହ ଘୋଷା ଉତ୍ତର ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ । ପଟ୍ଟକ୍ଷକ ପଞ୍ଚାçଢ ଅଖିଳ ଗୃହଁ ଦେଇ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଶୁଣି ପୁଡ଼ ନେବେ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀର ସମୁଦାୟ ମନର ରୂପ, ସେଠି ବ ନସ୍ତାର ନାହଁ ।`’
ଏ ବିଶ୍ବାସ ଦୃଢ଼ ହୋଇଥଲ ପାଣ୍ଡେର ଗ୍ରଜୟରେ । ପାଣ୍ଡେ ମୂଳରୁ ଶେଷଯାକେ ଶର୍ମଙ୍କ ସମାଠୀ । ପାଣ୍ଡେ ବିଦ୍ୟାରେ ଅପ୍ରQହତ, ଅଧାପକମାନଙ୍କ ନୟନପିରୁଲ, ବଳଷ୍ଠ ଲେଖକ, ପ୍ରତାପୀ କନ୍ତୁ ପାଣ୍ଡେ ଦଶଦ୍ର, ପଶସ୍ଥି ଈ ଓ ପଈବେଦ୍ଗମ ପ୍ରଶ୍ନ ସମ୍ରା ସଂଗ୍ରାମÁଲ । ପାଣ୍ଡେ ଶର୍ମଙ୍କର ଓଲବ୍ଧ । ଢାର ମୂ୬ ବ ଓଲ ଶୁଭେ । ସେ କହେ, “ସଂଗ୍ରାମରେ ମାନଈକଢାର ପରଖ ହୁଏ, ନର୍ଯ୍ୟାଢନରେ ହୁଏ- ଢାର ବୃଦ୍ଧି, ସ୍ଥି ରେ ହୁଏ ବିନାଶ ।''
ଶର୍ମା ହସନ୍ତ, ନନ୍ଦ,—"ଯେଉଁ ଗଛ ନଗୁଡ଼ଆ ଭୁଇଁରେ ଉଧାଏ, ସେ ଖାଈ ବଞ୍ଚେ ପ୍ରାଣ ବିକଳରେ, ଭା’ର ଆରୁ-ଖାରୁଡ଼ା ଗଣ୍ଠି -ଗଣ୍ଠି କଆ ଗଢ଼ଣରେ ଗୌରବ ପାଇବାଲୁ କିଛି ନାହଁ, ଢାର ଚେମେଡ଼ା ପଣରେ ମହତ୍ତ୍ବ ନାହଁ, ଅଛ ପ୍ରାକୃଷକ ଶସ୍ଟମର ଉଦାହରଣ । ସେ ନୟମର ସୂନ୍ଧ—କିନ୍ତୁ ସରୁ ପଶସ୍ଥି ଭକୁ ଅଦଶଯାଏ ।”
ପାଣ୍ଡେ କହେ, —“ଜୀବନକୁ ଗୃହଁବାକୁ ହେବ ଉତ୍ସକ୍ସବେ, ଅନୁଭଦ କଣବାକୁ ହେବ ଝଷ୍ଣ ବୋଧଣ୭ରେ, ସବୁ କଥାକୁ ଦରକାର କଠୋର
ଶମା ହସନ୍ତ, ନହନ୍ତ, “ସେ ଅସୁସ୍ଥମନର ଲକ୍ଷଣ, ଅସୁସ୍ଥ ମନ ଗଢ଼େ ଏକ ଅଖିଆ, ପାଗଲ, ଅସହନ୍ତୁ । ପକ୍ଷରେ ଉପାଦେସ୍ତ ହେଉଛୁ ସର ଖାଇବା, ସୁଅଭୋଡ଼ରେ ଉପରେ ଭସିବା ସରଲ ସହଜ ବେ ଜୀବନକୁ ଭେଟିବା ଯାହା ଆସୁ, କାହାଈକ ବା କୌଣସି କଥାକୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ବୋଲି ନ ସ୍ତ୍ରବିବା ।"
ବଜ୍ରବନ୍ଧୁ ପଟ୍ଟକ୍ଷାରେ ପାଣ୍ଡେ ଓଲଟି ପଡ଼େଲ । ଶର୍ମା ନଜ' ପାଖେ ମୁକ୍ତ କଲେ ସାଇକୋଲନ୍ୟାଲ ଫେକ୍ଟର, ସଥାର୍ଥତା ବଷକ୍ଟରେ । ପାଣ୍ଡେର କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସଗୁଡ଼ାନ ଧରପଗଲ । ଯାଉ, ସେ ବରଂ ଗ୍ରଜନେଶକ-ଅନ୍ଦୋଲନ କରୁ, ସେ ଅସୁସ୍ଥ କାର୍ ।
ମନଗରରେ ଖୋଟାଏ କ୍ଷୀଣ ଆପତ୍ତି ଉଠି
ଥାଆନ୍ତା। ଏହପଣ । କନ୍ତୁ ଅତ୍ମବିଶ୍ବାସରେ ସେ ଆପର୍ଷି ଶ ଘୋଡ଼େଇ ହୋଇ ପଜ୍ଲ । ଶ୍ବାସ ଆସିଲ ସଦନ ପଈ ସେ, ପ୍ରଭୃତ୍ଵ ସମସ୍ତ ଙ୍କ ପାଇଁ ଲୁହେ ସେ, ଦୁନିଆ ରେ
ଉଠି ଆସୁଥଲ, -