ଦାନାପାଣି
ସେଣ୍ଟ ପହଲ କେଇ ମାସରେ,—ସେତେବେଳେ ଶସ୍ତା ବେଲ ଏଲ । ସହରରେ ଆଠଗୁଣ୍ଠ ଜମି ଆଉ ଖଣ୍ଡେ ଘର କଈ ପକେଇଥଲ, ବର୍ତ୍ତମାନ ତା' କୋଡ଼ିଏ ଗୁଣ ଦାମ୍ । ସେତକ ଜାଣି ସସ୍ଵପ୍ନ । ହାଃ ହାଃ
ପାଳୁଅ ପାଝିରେ ନଗଢିବାରୁ ହସିଦେଲେ, ହାଃ ହାଃ ହାଃ ହାଃ ସରଳ ଟିକ୍ସ ପଈ । ସେ ହସରେ ମୁଗ୍ଧ ନ ହେବାକୁ ବଳୀଦତ୍ତର ସାଧ ନାହିଁ । ବିଶେଷତଃ ଏଠ ବାଦ ନାହଁ ।
ବଲାଦତ୍ତ ଦେଖିଲ,—ପ୍ରକାଣ୍ଡକାଣ୍ତ ବୁଢ଼ାଲେକ, ଓସାଈଆ ହାଡ଼ ଅଦ୍ୟାପି ସବଳ । ଆଖିରେ ତଷମା, କପାଲ ଭୂମାଲ, ଶକ୍ଷକ୍ । ମୁହଁରେ ଶାଶ୍ର । ବାଲ ସବୁ ପାଈଁ ନାହୁଁ । ଗଣ୍ଡି ଭଙ୍ଗି ନାହିଁ । ବାର୍କ କ୍ୟ ଏଠି ସେପରକ କାରୁଣ୍ୟର ନୂଜନ
ଗୋଲମୁହା ହୋଇ ପାକଲ ବୁଢ଼ା ଲମ୍ବ ଲମ୍ବ ଜଣ ଜଣେ ଜଗୁଳା ବାରୁ । ନାକଅଗର ଚଷମାବାରେ ଦୃଷ୍ଟି ଚଲାଇ କହିଲେ, “ସଞ୍ଚୟ କର ନାହାନ୍ତ କାର୍ଦ୍ଦକ ଆଜ୍ଞ, ଆପଣ ପଞ୍ଚୁଛନ୍ତି ଧର୍ମବଳ । ଲୁଟୁମ୍ଭ ଶାନ୍ତରେ ଅଛନ୍ତ, ଝ ଅମାନେ ଭଲ ଘର ବର ପାଇଲେ, ପୁଞ୍ଚମାନେ ସମସ୍ତେ ଏଲୁ ଆରେକ ସୋଗ୍ୟ, ଦଶ ରୁଣ୍ଡରେ ପ୍ରଶଂସା । ଧର୍ମ ଏକା ସିନା ମହତପଣିଅ ।”
ଜଗର୍ବାରୁ ହସିଦେଲେ, କହଲେ, “ଏକେ ଧାର୍ମିକ ଧାର୍ମିକ କହ ସ୍ୱର୍ଗରେ ବସାନା ହୈ । କୋଉ ଆମେ ବୈଷ୍ଣବ ନା ମହାତ୍ସା । କାମ କର ଯାଇଛୁ । ଗୃħଈରେ ଯଶିଲାବେଳେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନାଁ ରୁଣ୍ଡରେ ଧଈ ଆସିଥଲ । ଆଜ ସରୁ ଥୋଇ ଦେଇ ଢାଙ୍କର ନାଁ। ରୁଣ୍ଡରେ ଧଈ ଫେଈଯାଉଛୁ । ବକ୍ଟର କଈବେ ସେ ।''
ଚଲୀଦତ୍ତ କହଲ, "ଆଜ୍ଞ, ଆପଣଙ୍କୁ ନଜାଣେ କିଏ । ଲେକେ ଖାଈ କଶରେ ଥିବାଯାକେ ବଡ଼ ବୋଲନ୍ତି । ଆପଣ କଣରୁ ଗଲେ ବି ଜସ୍ଟ ଜଟ୍ୟକାର, ଧର୍ମବଳ, ପୁଣ୍ୟବଳ, ଢା ଲୁଆଡେ ଯାଏ, ହେଁ—"
“ଢା ବୋଲି ଏଡ଼େ ଟୋକାଦରୁ ଢମେ ଆଉ ଧର୍ମ ଧର୍ମ କର ନାହଁ, ବୁଝି ଲ, କିଛୁ ସବବ ନାହଁ ‘ଢମେ’ କହଲ ବୋଲ—’
'' ଅଞ୍ଚ, ‘ତମେ କଣ, ‘ରୁ’ ବୋଲ କହଲେ ମୁଁ ଖୁସି ହୁଅନ୍ତି—
ବଲୀଦତ୍ତର ପିଠି ସ୍ଟିପୁଡ଼େଇ ଜଗଢିବାରୁ କହିଲେ, “ଦୀର୍ଘସ ହ ତୁମେ । ଯୋଗ୍ୟ ପିଲ, ତୁମେମ୍ସ ଉଠିବ । ଏଭେ ଅଳ୍ପ ବସରେ ଯାହା ଶିଖି ପାରଚ, ବୁଢ଼ା ହେଲ, ମେ ଦେଇ ଭାହା ହେଲ ନାହଁ । ରୁଝି ଲ ବାରୁ, ମୋ ଦେଇ ଜମା ହେଲ