ପୂର୍ବରୁ ଗୋଟାଏ ଖଣ୍ଡ ମୁଦ୍ଧି, ସହଈଆ ଲେକ ମଫସଲିଆ ଲେକଙ୍କ ଭଢରେ କ#ଆ ଓ ମାରପିଟ୍ ଶୁଣାଗଲ, କେରେ ଲେକ ରୁଷି ଗୃଲଗଲେ । ସବୁ ଖବର ଢାଠି ପହଞ୍ଚି ଥାଏ । ସବାଈ ଯେତେବେଳେ ଉଠିଲ, ଛାପାଙ୍କ ହାତକୁ ଧଈ ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ସେ କାଇଥଲ, ‘ ହାଁ ବାପା,—ମତେ ସାଭ ସାରରେ ସାର କଈ ପାଣିରେ ଭସେଇଦେଲେ ହୋ, ହିଁ ବାପା—"
ତା'ପରେ ଜ୍ଞବନ ଗଡ଼ ଗୃଈଛୁ, କଳ୍ପନାର ଗୁଜପୁଞ୍ଚ ଓ ଆଶା ଉଚ୍ଛସର ମୂର୍ତିମନ୍ତ ରୂପ ଏହି ପ୍ଟଈଫୁଟ ନ’ଇଞ୍ଚ — ବଲୀଦତ୍ତ ।
ଝାଙ୍କିଆସେ ଅଭିମାନ, ହଉ ଯାହା, ୟେ ଗୋଟା ସୁଦ୍ଧା ଭାର, ଏମିତ କଣ ହୁଏନାଈଁ ? ସଂସାରରେ କଣ ସମସ୍ତେ ବଢ଼ି ବ, ଘର କରିବ, ନାଆଁ କରିବ, ଏକାପର ? ଏହି ଭାର ସପତ୍ତି, —ୟେ ଈଶ୍ବର ଦୟା କରିବେ । ସଙ୍ଗେଜମ କରେ ଦଣ୍ଡବତ, ଗଙ୍କରେ ବାଧ୍ୟ ଗ୍ୟାଲେ । ସ୍ବାମୀକୁ ସୁଖରେ ରଖିବାକୁ ଧନ୍ଦ ହୋଇ ଊଉର୍ଣ ପର ସ୍ନେହରେ ଭାର ସୁଖଦୁଃଖ ବୁଝେ । ସେହ ସାନ ମଣିଷଟି ଆଡ଼କୁ ଆପଣା ମୁହଁକୁ ନୁଆ ଇଁ ଆଣି ଜ୍ଞବନର ନୈବେଦ୍ୟ ମୋହଁଦେଲ୍ବେଲେ ଭବନାରେ ପାଏ ମାତୃତ୍ଵର ଆନନ୍ଦ ।
କିନ୍ତୁ ଯେତେ ସୁଖର ଯେତେ ହସର ହେଉପଛେ ଢାର ଉପାଦାନ, ବେଲେବେଲେ ସେ ଲୁହୁଲଉଠେ । ଦେହରେ ମୁଣ୍ଡରେ ନିଆଁ ଲଗେ । ଦିନଯାକର କାମର କ୍ଳାନ୍ତ ଓ ସଞ୍ଜର ଭବିଷ୍ୟତ ଯୋଜନା ପରେ ବଳୀଦତ୍ତ ଯେତେବେଲେ ସୁଖରେ ଶୋଇ ଫ୍ ଗୁଞ୍ଜ ମାରୁଥାଏ, ସରେଜଳ ନାଗୁଣୀ ପଈ ସଁ ଓଁ ଦୀର୍ଘଶ୍ବାସ ମାରୁଥ ଏ, ଛପଟ ହେଉଥାଏ, ବାରମ୍ଭାର ଉଠିପଡ଼ ହଲ ଚଲ ହୁଏ, ସୁଷୁପ୍ତ ସ୍ବାମୀ ଆଡ଼କୁ ଗୃହଁଲବେଲକୁ ଭା ମନରେ ନ ଥାଏ କକ୍କକ୍ ପିଭଲର ପଦ୍ମ- ପରମଗୁରୁ ବ୍ର ର ଛୁଇ, ଗୋଲମାଲିଆ ଅଉଟା ମନରୁ କଟକ ଆଖିବାରେ ଝରପଡ଼େ ବଷାକ୍ତ ହଂସ୍ରକ ଦୃଷ୍ଟି । ମନରେ ମେଘ ଚ୍ୟାଲେ । ଡେଶରେ ନଦ ହୁଏ, ସକାଲକୁ ପୁଣି ସେ ହସି ହସି ଘରକରଣାକୁ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ପରଖେ ।
ଗୁମଦାରୁଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ'ଙ୍କ ଊର୍ଦ୍ଦୟ ଅଳ୍ପା, ପୁଣି ଢାର ଭୁବନା ଓଲଝେଇ ଦେଇଛୁ । ସରେଶମୀ ତୁଳ୍ପପାଖେ ବସିଛୁ । ଆଖିରୁ ଧାରେ ଧାରେ ଧାର ନଗୁଡ଼ ଛୁ । ଊରୁଛ, ଲେକେ ଏମିତ୍ତ ନଷ୍ପ ର ହୃଅନ୍ତ କାର୍ଲକ ? ପରକୁ ହାଣି କ ସୁଖ ମିଳେ ? ଭଗବାନଙ୍କ ସଂସାରରେ ଏତେ ଦୁଃଖ କାହିଁକି ?
ଘବନର ସେଭେ ଜନ୍ମିଲ ଦେଲାରେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଡାକଲେ ମନ ଚହଟିଯାଏ ଗାଁଗହଲକୁ ଅପଣା ବାପଘରକୁ ସେହ ସାବକ ସ୍କୁଲଘର ଧାଉଡ଼ରେ ଅନ୍ଧାଈ- ଗମ୍ଭୀରଟିଏ । କାଠ ଖଟୁଲ ଉପରେ ପିଢଲର ଗୁଧାକୃଷ୍ଣ ମୂର୍ତ୍ତି, ଢଲେ ଶାଳଗ୍ରାମ ଶିଲା ନାଲ ବନୋଉଭ କନା ଉପରେ ଥୁଆ ହୋଇଛନ୍ତ । ଘଣ୍ଟି ବାଜେ, ଧୂପଧୂଆ